Portret schilders
Hoewel in de kunsttheorie van de zeventiende eeuw het schilderen van portretten laag werd gewaardeerd – het is per slot niets anders dan het slaafs kopiëren van de werkelijkheid – is het aantal geschilderde portretten enorm en genoten veel portretspecialisten hoog aanzien. In het Mauritshuis is een mooi overzicht te zien van de Hollandse zeventiende-eeuwse portretschilderkunst.
Wie lieten zich in de Nederlandse Gouden Eeuw dan wel afbeelden? Allereerst bestelden veel rijke burgers portretten van zichzelf. Deze heren lieten zich met hun verloofde of echtgenote portretteren, op één schilderij of op twee pendanten. Ook werd het hele gezin wel geportretteerd. Portretten van kinderen waren bijzonder populair. Ook vandaag de dag worden wij nog gemakkelijk getroffen door de spontaniteit die de schilder op zijn doek of paneel heeft weten over te brengen.
Naast deze familieportretten waren er vele vormen van groepsportretten mogelijk. Het meest bekend zijn de voorstellingen van schutterijen en regentencolleges. Ook bestuurders van gilden, brancheverenigingen met grote bevoegdheden, stonden graag model voor schilders. Een ietwat op zichzelf staand onderdeel van dit laatste type wordt gevormd door het anatomiestuk. Dit is de geschilderde weergave van een anatomische les. Deze lessen waren openbare colleges, tijdens welke een menselijk lichaam werd ontleed. Een magnifiek voorbeeld van zo’n schilderij is Rembrandts Anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp.
Een heel bijzondere groep portretten zijn de zelfportretten. Veel kunstenaars namen zichzelf tot onderwerp van een schilderij. Rembrandt ging hierin het verst. Hij portretteerde zich gedurende zijn gehele leven meer dan tachtig keer, in schilderijen, prenten en tekeningen. Hierdoor krijgen we niet alleen een indruk van zijn veranderende uiterlijk, maar ook van zijn veranderende schilderkunstige opvattingen.
Een apart soort portret is de ‘tronie’. Dit is een geschilderd gezicht dat niet als portret is bedoeld, maar een bepaald type of karakter verbeeldt. Vaak vormt de fantasievolle aankleding een belangrijk aspect van de voorstelling, zoals de tulband en de meer dan levensgrote pareloorbel op het schilderij Meisje met de parel van Johannes Vermeer
Poseren
Een geposeerde houding of pose is niet spontaan, maar gezocht en onnatuurlijk. Bij studies van het menselijk lichaam wordt meestal gebruik gemaakt van modellen (mannen of vrouwen) die poseren.
Anatomie
Bij figuurstudies van mensen of dieren is het belangrijk om te weten hoe een mens of dier in elkaar zit, wat zijn de verhoudingen, waar zitten de spieren, enz. De anatomie geeft daarover informatie.
Portret
En face, recht van voren
en profil, geheel van opzij
En trois quart, deels van opzij en deels van voren.